Gimnazjum w Dłutowie

Dłutów - miejscowość gminna w województwie łódzkim, powiat pabianicki, położona na trasie Pabianice - Bełchatów, 12 km na południe od Pabianic, ok. 1050 mieszkańców.

Dłutów - wieś włości pabianickiej w XV-XVI wieku*

" Jedną z wsi należącej do kapituły krakowskiej w dobrach pabianickich był Dłutów, ekonomicznie i administracyjnie związany z głównym ośrodkiem we włościach - Pabianicami. [...]. Dłutów nie był do tej pory przedmiotem szerszych badań historycznych i nie doczekał się opracowania monograficznego. [...]. Pierwsza wzmianka, na podstawie której możemy stwierdzić istnienie osady Dłutów, według M. Barucha pochodzi z końca XIV w. i znajduje się w wypisie z "Liber antiquus beneficiorum katedry gnieźnieńskiej" z 1482 r., a dotyczącym uposażenia kościoła pabianickiego w 1398 r. W dokumencie tym została wymieniona "Huta Szklana, czyli Wólka Dłutowska w parafii tuszyńskiej", która dziesięcinę "z pól wszystkich kmieci, poddanych kapituły" płaciła kościołowi pabianickiemu. [...]. Jednak żadne inne źródła z XV w. nic nie wspominają o tej osadzie i wydaje się, że dokument, na który powołuje się Baruch nie jest wiarygodny. W związku z tym informacja o hucie szkła koło Dłutowa w końcu XIV w. nie może być pewna. Wiadomo tylko, że zakład szklany (officina vitraetoria) działał w pierwszej połowieXVI w. i wymienia go akt fundacyjny parafii Dłutów z 1541 r. Pierwszy wyraźny ślad istnienia Dłutowa odnajdujemy dopiero w księdze grodzkiej sieradzkiej z 1469 r., w której występuje wzmianka o kmieciu Przykucie z Dłutowa.

Wyjaśnienie etymologii nazwy wsi nie pozwala nam odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób powstała osada. Nazwa Dłutów należy do kategorii nazw dzierżawczych i pochodzi od nazwy osobowej Dłuto. Nazwy tego typu urabiane były od imienia lub nazwiska właściciela wsi. W źródłach z XV i XVI w. spotykamy takie wersje określenia wsi, jak: "Dlothowo", "Dlothow", "Dlutow", "Dlothovo".

Pierwsze wiadomości o Dłutowie podaje nam kanonik krakowski Jan Długosz w "Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis" spisanej w latach 1470 - 1480, w której zawarty jest m. in. opis dóbr pabianickich. Długosz został wybrany w tym czasie przez kapitułę członkiem komisji dla przeprowadzenia wizytacji. Dzięki tej księdze możemy dość dokładnie określić charakter osadniczy wsi i stosunki gospodarcze panujące tam w 2 połowie XV w. Długosz wyraźnie stwierdza, że osada była lokowana na prawie polskim, należała do parafii tuszyńskiej i stanowiła własność kapituły krakowskiej. W 70. latach XV w. znajdowało się w Dłutowie 14 łanów kmiecych, na terenie wsi położona była karczma i młyn obok dwóch stawów. [...]. W 1519 r. kapituła podzieliła wsie w dobrach pabianickich na pańszczyźniane i czynszowe. Na podstawie wystawionej ordynacji o powinnościach ustalono dla chłopów z Dłutowa 5 dni pańszczyzny w roku. Chłopi więc odrabiali pańszczyznę w wymiarze rocznym, a nie tygodniowym. [...]."

*Jest to fragment artykułu "Dłutów - wieś włości pabianickiej w XV - XVI wieku" autorstwa mgr Roberta Adamka, [w:] "Pabianiciana", II, 1993 r., który stanowi poprawioną i uzupełnioną część II i IV rozdziału pracy magisterskiej pt. "Dzieje Dłutowa do 1918 r.", napisanej na seminarium Nauk Pomocniczych Historii Uniwersytetu Łódzkiego pod kierunkiem dr Alicji Szymczakowej w 1992 r.